Sách - Trí khôn sáng tạo

Tác giả: Howard Gardner Dịch giả: Hoàng Hưng Số trang: 584 Loại bìa: Mềm Kích thước: 16x24 cm Năm phát hành: 2020 GIỚI THIỆU SÁCH Tác giả khảo sát tiến trình sáng tạo của 7 danh nhân thuộc 7 lĩnh vực trí khôn khác nhau: Freud, Einstein, Picasso, Stravinsky, Eliot, Graham và Gandhi để rút ra những đặc điểm của tính sáng tạo của các cá nhân trong mối quan hệ giữa tư chất bẩm sinh, ảnh hưởng gia đình, quan hệ nghề nghiệp, xã hội và chính trị. "Mặc dù các bậc cha mẹ có thể không có một đứa con đặc biệt yêu thích, nhưng các tác giả thì phải được phép có một cuốn sách đặc biệt yêu thích. Tôi đã viết trên 20 cuốn sách, nhưng theo nhiều cách, Trí khôn sáng tạo (Creating Minds) là cuốn tôi đặc biệt yêu thích. Việc chuẩn bị cho cuốn sách là một công việc của tình yêu. Tôi đã được hưởng thụ khi ngụp lặn trong những kho thông tin giàu có về bảy bậc thầy sáng tạo mà mình mô tả: xem xét những tư liệu đầu nguồn, đọc các tiểu sử và sổ tay của Sigmund Freud, xem các bộ phim về nữ nghệ sĩ múa Martha Graham quay trong những năm 1930 và 1940, miệt mài trên những bản thảo Đất hoang (The Waste Land) của T. S. Eliot, nghe đi nghe lại các bản nhạc mở đường của Igor Stravinsky, ngắm những phác họa cho tranh sơn dầu táo bạo nhất của Pablo Picasso, toan tính gộp lại nhiều phân mảnh tiểu sử mà Mahatma Gandhi để lại, và giải mã những hồ sơ khoa học quan trọng nhất của Abert Einstein. Giống như ghi danh vào bảy trường cao đẳng chọn lọc hay bảy khóa học trên đại học vậy. Là một cậu bé chăm học lớn lên ở thành phố Scranton, bangPennsylvaniavào những năm 1950, tôi mê đọc sách. Thu hút tôi nhất là những cuốn sách tiểu sử và lịch sử từ nhiều xứ sở, nhưng tập trung nhất ở Tây Âu, xuất xứ của gia đình tôi, và Hoa Kì, ngôi nhà mới của chúng tôi. Tôi chỉ nghe nói đến tâm lí học khi vào trường cao đẳng, cho nên đương nhiên tôi ghi danh học môn chính là lịch sử. Chỉ đến khi bắt gặp những luận văn của Erik Erikson về lịch sử tâm lí học và tiểu sử tâm lí học tôi mới tìm thấy mái nhà trí tuệ của mình. Thế là tôi chuyển qua học về quan hệ xã hội (đại khái là các môn khoa học xã hội hay khoa học hành vi) và tôi thấy mình ngày càng bị hút sang ngành tâm lí học về sự phát triển con người. Xung đột giữa hứng thú với khía cạnh tình cảm và óc tò mò về những chiều kích nhận thức của trải nghiệm nhân sinh tạm thời được giải quyết theo hướng thiên về nhận thức, đó là lúc tôi bắt đầu đọc các tác phẩm của nhà tâm lí học người Thụy Sĩ Jean Piaget vào cuối thời gian học cao đẳng. Tôi đọc rất nhiều tác phẩm của Piaget trong năm sau đại học ở Anh. Trong thời gian nhàn rỗi ấy, tôi cũng quen thuộc hơn với các ý tưởng và hình thức nghệ thuật của thời đại hiện đại: âm nhạc của Igor Stravinsky, tranh vẽ của các họa sĩ lập thể, văn phẩm của T. S. Eliot, và sự tuôn trào đáng kinh ngạc những sáng tạo về khoa học, nghệ thuật và chính trị diễn ra ở những nước chủ yếu của châu Âu trong những thập niên đầu thế kỉ XX. Trong khi tôi quyết định theo đuổi việc học cao học về tâm lí học phát triển, tôi đã trở nên bị ám ảnh ghê gớm bởi cái xã hội vốn sản sinh ra những công trình rực rỡ như thế mà cùng lúc lại rơi vào hai cuộc thế chiến tàn hại và một cuộc chiến tranh lạnh dai dẳng. Hứng thú về lịch sử và tiểu sử của tôi có lúc lui lại phía sau, khi tôi đã nắm vững các phương pháp và kĩ thuật của môn tâm lí học phát triển thực nghiệm. Tôi biết ơn việc đào tạo có hệ thống ấy. Tuy nhiên, ngay sau khi bắt đầu học đại học, tôi đã cảm thấy các thầy và bạn học của mình rất thiếu hứng thú đối với những vấn đề về sáng tạo nghệ thuật. Trong quá trình học tập của mình, tôi đã dành nhiều công sức cho âm nhạc; tôi bỏ ra nhiều buổi tối trong suốt một năm sau đại học để khám phá nghệ thuật của thời hiện đại; vậy mà tôi tìm hoài cũng chẳng thấy có gì đề cập những phương diện ấy của đời sống trong các bài giảng của chư vị giáo sư hay trong những sách được chỉ định phải đọc. Cho nên tôi rất thích khi biết có một cơ sở nghiên cứu tên là Dự án Zero [Project Zero], đặc biệt chú trọng về bản chất của kiến thức và giáo dục nghệ thuật. Dưới sự bảo trợ của Dự án Zero, trong 25 năm gần đây tôi đã nghiên cứu sự phát triển con người ở những đứa trẻ bình thường và những đứa trẻ có năng khiếu, cũng như sự suy sụp năng lực hay bộc lộ năng khiếu của con người trong những điều kiện tổn thương về trí não. Điểm hào hứng của Dự án là vấn đề bản chất sự biểu tượng hóa của con người, đặc biệt về những hình thức biểu tượng hóa vốn là chìa khóa của mọi nghệ thuật. Nhưng cụ thể hơn nữa, các đồng nghiệp của tôi và tôi đã điều tra xem những người trẻ tuổi trở thành nhạc sĩ hay nhà thơ, họa sĩ như thế nào, vì sao phần lớn họ không như thế, và những năng lực nghệ thuật ấy phát triển hay lụi tàn đi như thế nào trong các nền văn hóa của chúng ta và những nền văn hóa khá" (Trích Lời tựa) *Trí Khôn Sáng Tạo thực sự là một trong những cuốn sách có uy tín và hấp dẫn về tâm lý học giáo dục. Sách có giá trị tham khảo quan trọng trong thời kỳ giáo dục Việt Nam đang chuyển đổi căn bản từ giáo dục mang tính áp đặt sang nền giáo dục lấy học sinh làm trung tâm, phát huy trí sáng tạo của người học. MỤC LỤC Lời tựa cho bản in năm 2011 Tham khảo thêm đoạn viết trong Lời tựa cho bản in năm 2003 Phần I. DẪN LUẬN 1. Những dịp may gặp gỡ ở Zurich trong thời chiến Bảy tư tưởng gia sáng tạo Mục đích của sách này Các đề tài tổ chức Nghiên cứu những người cùng thời Soi sáng một kỉ nguyên Kỉ nguyên hiện đại 2. Những cách tiếp cận Tính sáng tạo Việc nghiên cứu Tính sáng tạo che khuất việc nghiên cứu Trí khôn Những cách tiếp cận về mặt nhận thức với Tính sáng tạo Những cách tiếp cận về Nhân cách và Động cơ Cách tiếp cận Sử lượng học Cách tiếp cận của tôi đối với Tính sáng tạo Nói lại về các đề tài tổ chức Một quan điểm phát triển Những vấn đề về Khảo sát theo kinh nghiệm Các đề tài nổi lên Phần II. Các nhà sáng tạo của kỉ nguyên hiện đại 3. Sigmund Freud: Một mình với thế giới Những môn đồ đầu tiên Bối cảnh và tuổi ấu thơ Những năng khiếu phổ quát của Freud Nghề nghiệp “đầu tiên” ở bộ môn Thần kinh học Charcot và sự chuyển qua Tâm thần bệnh học Cảnh đơn độc và những người tâm tình Lĩnh vực và trường ở đêm trước đột phá của Freud Những ý tưởng mấu chốt trong cuộc cách mạng Freud Diễn giải các giấc mơ: Freud vào năm 1900 Khung cảnh thành Vienna Freud như một thủ lĩnh: mở rộng mạng lưới 4. Albert Einstein: Mãi mãi trẻ thơ Những câu đố thời thơ ấu Làm chủ lĩnh vực Nền tảng khoa học: từ Galileo đến Lorentz Tư tưởng “Đặt Vật thể làm tâm điểm” của Einstein Một năm đặc biệt và một lí thuyết đặc biệt Tính tương đối: Số phận tức thời Trở thành gương mặt thế giới: hai cuộc đấu tranh Thuyết tương đối rộng/tổng quát Bên ngoài dòng chính Minh triết trực giác và suy tưởng Đoạn tạm dừng (Interlude) I 5. Picasso Thần đồng và hơn nữa Hiện tượng thần đồng Picasso thần đồng Chàng họa sĩ trẻ ở Paris Những cô nàng Avignon: Tiến về một phong cách thử nghiệm rõ rệt Người cùng làm nên chủ nghĩa lập thể Hậu Lập thể: Cuộc sống của người nổi danh Guernica: tác giả tự tuyên bố là Kiệt tác Một thần đồng cao tuổi 6. Igor Stravinsky: Thi pháp và đường lối chính trị của Âm nhạc Bộ mặt chính trị của sáng tạo Tuổi ấu thơ Nga Âm nhạc ở Trung tâm Những thắng lợi ban đầu và cuộc gặp gỡ định mệnh Làm chủ nghệ thuật ba lê: Con chim lửa và Petrouchka Lễ đang quang của mùa xuân: Sáng tác âm thanh cho Thế kỉ Mới Lễ đăng quang của mùa xuân: Buổi trình diễn và hậu quả Từ thi pháp đến chính trị Hôn lễ: một loại kiệt tác khác Một quan hệ mới mẻ với âm nhạc quá khứ Nhà tư tưởng và Con người ở độ chín Tác phẩm bậc thầy cuối cùng 7. T. S. Eliot: Bậc thầy bên lề Đất hoang (The waste land) - Đất hoang tìm lại được Những mạch khác nhau trong thân thế của Eliot Đứt đoạn ở Harvard Những toan tính mới về cuộc sống Hai nhà thơ hợp sức Định cư ở châu Âu Đất hoang: Bối cảnh và sáng tác Các phản ứng với Đất hoang Eliot như một con người của công chúng Eliot, gương mặt văn chương vào thời trung niên Eliot về cuối đời Đoạn tạm dừng II 8. Martha Graham: Khám phá Vũ điệu Mĩ Lĩnh vực Múa ở bước ngoặt của thế kỉ 393 Nước Mĩ thời Martha Graham, ở bước ngoặt giữa hai thế kỉ Một nghề nghiệp mới Bộ môn Múa mới Trường cổ vũ Múa Hiện đại Những toan tính cộng tác Múa của Martha Graham đầu thập niên 1930 Một thời kì Mĩ Những thăng trầm của các tỉ lệ cổ điển Một cuộc đời nhảy múa Suy thoái và đổi mới Thành tựu của Graham 9. Mahatma Gandhi: Một ảnh hưởng đến những người khác Ấn Độ dưới sự cai trị của Anh Gandhi, một thiếu niên đạo đức Quá nhiều lựa chọn về cuộc sống Trưởng thành ở châu Phi Học hỏi hình thế đất nước Ấn Độ Các nguyên lí Satyagraha Phương diện con người cá nhân của Gandhi Một lãnh tụ quốc gia và quốc tế Những năm cuối đời: Con người và Huyền thoại Đoạn tạm dừng III Phần III. Kết luận 10. Tính sáng tạo xuyên qua các lĩnh vực Nhìn lại khung tổ chức Một chân dung của nhà sáng tạo kiểu mẫu Những vấn đề trọng yếu: Nhắc lại Các khía cạnh xã hội - tâm lí Các mẫu đời sống: hình dạng của tính sáng tạo Đánh giá những sự không đồng bộ Hai đề tài nổi lên Những câu hỏi còn lại Lời bạt: Kỉ nguyên hiện đại và thời đại sau nữa Vấn đề Bối cảnh Định nghĩa Kỉ nguyên Hiện đại qua các lĩnh vực Vượt quá kỉ nguyên hiện đạiGiá sản phẩm trên Tiki đã bao gồm thuế theo luật hiện hành. Bên cạnh đó, tuỳ vào loại sản phẩm, hình thức và địa chỉ giao hàng mà có thể phát sinh thêm chi phí khác như phí vận chuyển, phụ phí hàng cồng kềnh, thuế nhập khẩu (đối với đơn hàng giao từ nước ngoài có giá trị trên 1 triệu đồng).....